Δήμος Αμφίκλειας - Ελάτειας στις πλαγιές του Παρνασσού

 Ο Δήμος Αμφίκλειας- Ελάτειας με έδρα την Κάτω Τιθορέα   βρίσκεται  στους πρόποδες του καταπράσσινου Παρνασσού  και απλώνεται στην κοιλάδα του ποταμού Κηφισσού. Περιλαμβάνει τις κομωπόλεις της Αμφίκλειας (Δαδί),   της Ανω Τιθορέας (Βελίτσα) ,  Κάτω Τιθορέας (Κηφισοχώρι) και της Ελάτειας. Επίσης, τον Μπράλλο, τη Δρυμαία, τους Ξυλικούς, την Αγία Μαρίνα, το Μόδι,  το Παλαιοχώρι Δωριέων και το Τιθρώνιο. Έχει πληθυσμό 10.940 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

 

 Η  Άνω και Κάτω Τιθορέα με την πανάρχαια Ιστορία

Η  Τιθορέα δεσπόζει  στην κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισσού μέσα σε ένα όμορφο καταπράσινο φυσικό τοπίο. Η Κάτω Τιθορέα (Κηφισσοχώρι) και η Ανω Τιθορέα ( Βελίτσα) είναι μια πόλη με πανάρχαια Ιστορία, η μητρόπολη των Φωκαίων που από τη θέση της  πάνω στους ιστορικούς δρόμους της Αρχαιότητας  έγινε πεδίο καταστροφικών πολέμων για τον έλεγχό της. Στην περιοχή της Τιθορέας υπήρχε Ναός της Αθηνάς, του Ασκληπιού, Θεραπευτήριο και αρχαίο Θέατρο Στην Τιθορέα έζησε και πέθανε ο φημισμένος Αλεξανδριανός γιατρός ΔΩΡΟΘΕΟΣ. Επίσης στην περιοχή υπήρχε και το Αδυτον της θεάς Ισιδος. Κατά την Βυζαντινή περίοδο η Τιθορέα ήταν σημαντικό εμπορικό και Διοικητικό κέντρο με πολλούς Χριστιανικούς Ναούς. 

Στην επανάσταση του 1821 πολλοί κάτοικοι της Τιθορέας είχαν συμμετοχή στον απελευθερωτικό αγώνα. Ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Αντρούτσος την είχε σαν ορμητήριο του  μια σπηλιά στην νοτιοανατολική απόκρημνη πλευρά του χωριού. Επίσης,  στην Τιθορέα έστησε το αρχηγείο του και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, Το σπίτι αυτό σώζεται και βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του Χωριού (οικία Ιωάννη Καραγεώργου). Στις 24 Απριλίου 1943 οι Ιταλοί έκαψαν το σύνολο σχεδόν των σπιτιών του Χωριού και οι κάτοικοι  καταφύγανε  στις σπηλιές και τα εξωκλήσια του Παρνασσού.Το όνομα Βελίτσα  συναντάται από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μάλλον είναι Σλάβικο. Το 1926, έγινε μετονομασία και επαναφέρθηκε το αρχαίο της όνομα Τιθορέα.

Σήμερα η Τιθορέα, έδρα του Δήμου, είναι μια σύγχρονη εμπορική και γεωργική πόλη με παραδοσιακό χρώμα, δροσερές πλατείες και ταβέρνες με ντόπια εδέσματα όπου ο επισκέπτης αισθάνεται τη φιλοξενία των κατοίκων και την ηρεμία του φυσικού περιβάλλοντος. Έχει το πλεονέκτημα να βρίσκεται  σε κοντινή απόσταση από   το  Χιονοδρομικό Κέντρο και τον Εθνικό Δρυμό του Παρνασσού.

Αξίζει να επισκεφτείτε:

 - Την πλατεία της Ανω Τιθορέας με τον υπεαιωνόβιο πλάτανο, το χαρακτηριστικότερο σημείο της πόλης, με υπέροχη θέα,  πόλο έλξης για τους περισσότερους επισκέπτες χάρη στην αμφιθεατρική της θέση που μοιάζει με μπαλκόνι πάνω από την πεδιάδα.

-  Το «Αισθητικό Δάσος Τιθορέας» έχει έκταση 2000 στρεμμάτων νότια από την κωμόπολη, με  χιλιάδες έλατα και  βελανιδιές που δίνουν καταφύγιο στην τοπική πανίδα, αλλά και με απόκρημνες πλαγιές που προσφέρονται για ορειβασία.

-Το φαράγγι του ρέματος "Καχάλα" με τους απόκρημνους βράχους και τις σπηλιές το οποίο τον χειμώνα «κατεβάζει» ορμητικά νερά. Μέσα στο φαράγγι και πάνω στο ορειβατικό μονοπάτι Ε65 βρίσκεται ένας παραδοσιακός νερόμυλος εγκαταλειμμένος.

-Το ορειβατικό μονοπατι Ε65. Για τους λάτρεις της πεζοπορίας,  στην Τιθορέα αρχίζει το ορειβατικό μονοπάτι Ε65. Κοντά στην είσοδο του μονοπατιού , χωμένα μέσα στο επιβλητικό δάσος, βρίσκονται κάποια τα μικρά ξωκλήσια του Προφήτη Ηλία και της Ζωοδόχου Πηγής.

-Ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, ο οποίος κατασκευάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα  με ανάγλυφες επιγραφές και  τοιχογραφίες, καθώς και ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία, επίσης του 17ου αιώνα, με τα εντοιχισμένα αρχαία γλυπτά και τις τοιχογραφίες στην κόγχη του Ιερού Βήματος, η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας με αξιόλογες  τοιχογραφίες στο χωρίο της Αγίας Μαρίνας, τον Ιερό Ναό Αγίου Χαραλάμπους με το θαυμάσιο περιβάλλοντα χώρο,και το αλσύλλιο της Αγ. Παρασκευής .

–Το Αρχαίο Λατομείο, στην περιοχή Μόδι, όπου σώζονται άριστα ίχνη εργαλείων με τα οποία έκοβαν κάποτε τους λιθόπλινθους.

- Το Τείχος Βελίτσας. Το τείχος της Τιθορέας  με τους δύο Πύργους του 4ου αιώνα π.Χ. είναι από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα ελληνιστικής οχυρωματικής και καλύπτει την βόρεια και δυτική πλευρά της πόλης, οικοδομημένο κατά το ισοδύναμο σύστημα τειχοποιίας από ασβεστολιθικούς δόμους. 
-  Η Σπηλιά του Οδυσ. Ανδρούτσου: Βρίσκεται ΝΑ της Τιθορέας και σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων, σε απόγκρεμνη πλαγιά του Παρνασσού. Στη σπηλιά αυτή ο Στρατηγός της Ρούμελης Οδυσσέας Αντρούτσος  έζησε με τα παλικάρια του τρία περίπου χρόνια στην επανάσταση το 1821. Η επίσκεψη σήμερα της Σπηλιάς είναι πολύ δύσκολη.

-  Το  Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κοντά στο χωριό Αγία Μαρίνα, κτισμένο στο τέλος της πρώτης χιλιετίας μ.Χ.μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο. Κατεβαίνοντας από το Μοναστήρι, θα κάνει μια στάση να δει από κοντά ένα βράχο (ορειβάτης βράχος) που στην ουσία στηρίζεται σε μια κλωστή.

Η  Ελάτεια  απλωμένη στην κοιλάδα του Κηφισσού

Η Ελάτεια πεδινή κωμόπολη απλωμένη στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας του Κηφισού στις πλαγιές του όρους Καλλίδρομου. Διαθέτει  μεγάλες  πλατείες με παραδοσιακές ταβέρνες , πεζόδρομο για βόλτα,  καφέ, καταστήματα και ιστορικά μνημεία. 

Η Ελάτεια, σημαντική πόλη της αρχαίας Φωκίδας, πήρε το όνομά της, σύμφωνα με την ιστορία του Παυσανία, από τον μυθικό βασιλιά Έλατο, γιο του Αρκάδα. Το 346 π.Χ., ωστόσο, η Ελάτεια καταλήφθηκε από τους Μακεδόνες του Φιλίππου, ο οποίος την οχύρωσε και την χρησιμοποίησε ως βάση του για την εκστρατεία κατά των πόλεων της νότιας Ελλάδας, ενώ παρέμεινε σημαντική πόλη και κατά την ρωμαϊκή εποχή.

 Αξίζει να επισκεφτείτε:

-Το αρχαιολογικό Μουσείο Ελάτειας που στεγάζεται στο παραδοσιακό οίκημα του  παλιού Δημοτικού Σχολείου. Εδώ εκτίθενται τόσο τα ευρήματα των ανασκαφών στο παρακείμενο Μυκηναϊκό Νεκροταφείο όσο και εκείνα των ανασκαφών στο λόφο της Τσούκας, όπου ήρθε στο φως ο Ναός της Κραναίας Αθηνάς, .

- Τον  ναό της Κραναίας Αθηνάς πολιούχου της αρχαίας Ελάτειας  στην περιοχή « Τσούκα» όπου σώζονται λείψανα δωρικού ναού και τους μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους  στο λιβάδι Ελάτειας

- Βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία όπως τον Ιερό ναό του Αγίου Δημητριου μέσα στον οικισμό και το καταπράσσινο πάρκο της Παναγίας, τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου που χτίστηκε μεταξύ του 17ου και 18ου αιώνα, τον  Αγ. Γεώργιο Σφάκας (1571), στο ομώνυμο δημοτικό διαμέρισμα και το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στο Ζέλι, του 18ου αιώνα.

- Το πέτρινο ορειβατικό μονοπάτι ‘Καλλίδρομο’ για τους λάτρεις της πεζοπορίας   που συνέδεε την Αρχαία Ελάτεια με την Δαφνούντα (Αγιο Κωνσταντίνο).

Η Αμφίκλεια με το παραδοσιακό χρώμα

Η Αμφίκλεια ( Δαδί) είναι το εμπορικό κέντρο μιας αγροτικής περιοχής με κύριες καλλιέργειες τα καπνά, το βαμβάκι και τα σιτηρά που εξελίσσεται σε τουριστικό κέντρο καθώς καθώς απέχει 17 χιλιόμετρα από το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού.  Χτισμένη σε 400 μέτρα υψόμετρο διαθέτει ξενοδοχειακή υποδομή και δροσερές πλατείες με παραδοσιακές ταβέρνες και  καφετέριες. Ξεχωρίζει για την παραδοσιακή  αρχιτεκτονική της με  τα πετρόχτιστα διώροφα σπίτι με τις παραδοσιακές σιδεριές, τα πλακόστρωτα γκαλτερίμνια,  τις όμορφες εκκλησίες και τις πέτρινες  βρύσες. ΄Εχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός από το 2004. 

Το αυθεντικό της χρώμα και η οικογενειακή της ατμόσφαιρα  προσελκύει πολλούς επισκέπτες  όλες τις εποχές του χρόνου και λάτρεις των χειμερινών σπορ που αναζητούν μια περισσότερο ήσυχη διαμονή κοντά στη φύση από τη γειτονική κοσμική Αράχωβα. Διατηρεί παραδοσιακά έθιμα όπως τους λάκκους για ομαδικό ψήσιμο αρνιών το Πάσχα, τα παραδοσιακά  έθιμα τα Χριστούγεννα,  τις Απόκριες με άναμμα φωτιάς στις πλατείες (χέη), τη γιορτή των κτηνοτρόφων της Αναλήψεως  και την γνωστή γιορτή του ψωμιού.

Η ιστορία της Αμφίκλειας ξεκινά από την αρχαιότητα. Πρώτη ονομασία της πόλης ήταν Οφιτεία κι έπειτα Αμφίκαια. Καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά το πέρασμά τους από την κοιλάδα του Κηφισού το 480 π.Χ.  Η αρχαία Ακρόπολη της Αμφίκλειας βρίσκεται στις πλαγιές του Παρνασσού και από εκί η θέα είναι καταπληκτική. Κατά το Μεσαίωνα, η περιοχή παρήκμασε και ερήμωσε. Αρκετούς αιώνες αργότερα στην περιοχή της αρχαίας Αμφίκλειας χτίστηκε ένα νέο χωριό που ονομάστηκε Δαδί. Σημαντική ήταν η συμβολή του Δαδιού στον απελευθερωτικό αγώνα ενώ ρουμελιώτες οπλαρχηγοί της Επανάστασης όπως ο Αθανάσιος Διάκος και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έδρασαν στην πόλη κατα τα χρόνια του ξεσηκωμού. Μετονομάστηκε σε Αμφίκλεια το 1915, λόγω της θέσης του δίπλα στην αρχαία πόλη. 

Αξίζει να επισκεφτείτε: 

-Το χιονοδρομικό κέντρο Παρνασσού  είτε για σκι είτε για καφέ στο σαλέ του χιονοδρομικού κέντρου. Κοντινές διαδρομές με ενδιαφέρον είναι    μια βόλτα στην κοσμική Αράχοβα,  την Αγόριανη ( ή Επτάλοφος )  με τις παραδοσιακές ταβέρνες  και  την πετρόχτιστη Βάργιανη .

-Τα Μουσεία Άρτου και Επαγγελμάτων που στεγάζονται στο Πολιτιστικό Κέντρο Αμφίκλειας, στην κεντρική πλατεία. Στο Μουσείο Επαγγελμάτων θα βρείτε μια πλούσια συλλογή καθημερινών αντικειμένων του παρελθόντος ( εργαλεία, σκεύη ), ενώ στο Μουσείο Άρτου ( www.breadmuseum.gr), μοναδικό στην Ελλάδα, θα μάθετε την ιστορία και τα είδη του ψωμιού, για την καλλιέργεια σιτηρών από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα και τους κύκλους παρασκευής του ψωμιού. Ο Λαογραφικός Σύλλογος Αμφίκλειας, "Δαδιώτικη Εστία "που φιλοξενείται στον ίδιο χώρο, διοργανώνει κάθε δύο χρόνια Έκθεση Ψωμιού .
- Το " Παλαιόκαστρο" . Σύμφωνα με τους ιστορικούς εδώ βρίσκονταν η αρχαία πόλη της Αμφίκαιας όπου σήμερα σώζονται μέρος των τειχών της Ακρόπολης και ο Πύργος της.
- Την γυναικεία  Μονή Δαδιού ( μοναστήρι Παναγίας Γαυριώτισσας ).
Βρίσκεται περίπου 6 χλμ. από την Αμφίκλεια, σε μια καταπράσινη ειδυλλιακή περιοχή. Κτίσμα του 18ου αιώνα, ανακαινισμένο το 1776, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία και τη ζωή της πόλης. - Το Εκκλησάκι Αγίου Ιωάννη: Μεσαιωνικό και όμορφο ξωκλήσι, στο δρόμο προς Παρνασσό,  ένα από τα μετόχια του Μοναστηριού της Αμφίκλειας. Είναι μεταβυζαντινού ρυθμού (18ος αιώνας) και ξεχωρίζει για τις σπάνιες  τοιχογραφίες που υπάρχουν στο εσωτερικό του. (Τοιχογραφίες του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού, η Σταύρωση του Κυρίου πάνω από την Ωραία Πύλη κ.α.). Το εκκλησάκι γιορτάζει την 24η Ιουνίου. - Την Εκκλησία της Αγίας Ιερουσαλήμ Στην είσοδο της χαράδρας του ρέματος Κεραμιδιού βρίσκεται η νέα Αγία Ιερουσαλήμ και πιο πάνω, μέσα σε σπηλιά, η παλιά εκκλησία της Αγίας Ιερουσαλήμ,
- Την τοποθεσία ΄Περδικόβρυση" Ανηφορίζοντας το δρόμο προς τη Φτερόλακα Παρνασσού φτάνουμε σε ένα γραφικό πλάτωμα μέσα στην καρδιά του Παρνασσού με παύκα, έλατα και πηγή με κρύο νερό. Εδώ είναι η τοποθεσία της Περδικόβρυσης. Μαγευτικό μέρος με πεύκα, έλατα και πηγή νερού. 
-Την χαράδρα της Βαρσάμως: Στα ανατολικά της Αμφίκλειας μπορεί οποιοσδήποτε λάτρης της φύσης να διασχίσει την απόκρημνη χαράδρα της « Βαρσάμω » από ένα μονοπάτι, απολαμβάνοντας τη φύση και τη βλάστηση σε όλο το μεγαλείο της
- Η σπηλιά της " Αγιαρσαλής"; Στο άκρο της χαράδρας της Βαρσάμως βρίσκεται  η παλιά εκκλησία της. «Αγιαρσαλής» αι όλη χτισμένη μέσα σε μια υπερυψωμένη σπηλιά στην καρδιά ενός απόκρημνου βράχου. Στα χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς το εκκλησάκι αυτό χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο των κατοίκων της Αμφίκλειας και λέγεται ότι εδώ είχε το καραούλι του ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Ανήμερα στη γιορτή της -τη δεύτερη μέρα του Πάσχα- στην Αμφίκλεια διοργανώνονται εκδηλώσεις με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια. 

Λαογραφικός Χορευτικός Σύλλογος Αμφίκλειας "Η Δαδιώτικη Εστία"

 O Λαογραφικός-Χορευτικός Σύλλογος Αμφίκλειας «Η Δαδιώτικη Εστία» ιδρύθηκε το 1982 από μια ομάδα κατοίκων της Αμφίκλειας. Στόχος τους ήταν να διασώσουν την πολιτιστική κληρονομιά της Αμφίκλειας.

     Για την υλοποίηση αυτού του στόχου αναβιώνει έθιμα της Αμφίκλειας στον κύκλο του χρόνου, όπως των Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, της Καθαράς Δευτέρας, της Δευτέρας του Πάσχα, «της Αγίας Ιερουσαλήμ», της Αναλήψεως, του «χόντρου» την παραμονή του Αγίου Νικολάου κ.α.. και στον κύκλο της ζωής, όπως του γάμου, οργανώνει εκδηλώσεις το καλοκαίρι σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Αμφίκλειας, ομιλίες, εκθέσεις φωτογραφίας, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.α.. Διαθέτει χορευτικά τμήματα διδασκαλίας παραδοσιακού χορού για μαθητές  Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου, αλλά και τμήματα ενηλίκων.

     Από το 1984 και κάθε δύο χρόνια στις 21 Νοεμβρίου, ημέρα της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου, της Παναγιάς της «Μεσοσπορίτισσας»,  διοργανώνει τριήμερη Έκθεση Ψωμιού και άλλων παρασκευασμάτων από αλεύρι δημητριακών, την οποία επισκέπτονται πολλοί επισκέπτες. Με αφορμή αυτή την έκθεση γεννήθηκε και προχώρησε η ιδέα δημιουργίας του Μουσείου του Άρτου με την επιστημονική υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Το «Μουσείο του Αρτου» είναι  το μοναδικό στην Ελλάδα και το τέταρτο στην Ευρώπη  του οποίου το κεντρικό θέμα, ο άρτος, εξετάζεται σε σχέση με την τοπική ιστορία, κοινωνία και παράδοση.

     Ο Λαογραφικός Χορευτικός Σύλλογος έχει στην κατοχή του περισσότερες από 120 παραδοσιακές ενδυμασίες, οι περισσότερες των οποίων είναι αυθεντικές και χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα. Προέρχονται από δωρεές κατοίκων της Αμφίκλειας. Διαθέτει επίσης πλούσια συλλογή από αντικείμενα του παρελθόντος, λαογραφικού περιεχομένου, κυρίως χρηστικά αντικείμενα των τοπικών επαγγελμάτων,  Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται η Συλλογή του αείμνηστου Δαδιώτη Πρωθυπουργού Αθανασίου Ευταξία.

     Τέλος,  ο  Σύλλογος  έχει δημοσιεύσει  «Παραδοσιακά παρασκευάσματα», με συνταγές φαγητών καθώς και μουσικό υλικό σε κασέτες και δίσκους πυκνής εγγραφής (CD).  

Tel.: +30 22340 23044

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στις ιστοσελίδες:
www.dimos-amfiklias-elatias.gr